Evliya Çelebi – Büyük Osmanlı Seyyahı

1611 yılında o zamanki ismiyle Konstantiniyye'de yani İstanbul'da doğan Evliya Çelebi, çağının ilk seyahat yazarlarından ve tarihçilerinden biri olarak bilinmektedir. 17. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu topraklarını gezmiştir ve "Seyahatname" adını verdiği muhteşem eserinde seyahatlerini capcanlı bir şekilde anlatmaktadır.

Evliya Çelebi ilk seyahatini İstanbul ve çevresine gerçekleştirmiştir. Daha sonra 27 Nisan 1640'ta babasının haberi olmadan Bursa'ya gitmek üzere İstanbul'dan yola çıkmıştır. 35 günlük uzun yolculuğunun ardından, oğlunun seyahat sevgisini gören babası, bundan sonra seyahat etmesi için ona hayır duasını vermiştir.

Başyapıtı 'Seyahatname', 17. yüzyıl Osmanlı yaşamını ve o zamanlar Osmanlı idaresi altında yaşayan yerlerdeki Türk kültürünü detaylı bir şekilde anlatan on ciltlik bir gezi kitabıdır. Kahire'den Viyana'ya, Kırım'dan Bağdat'a, Lübnan'dan Rusya'ya bazen bir saray görevlisi olarak, bazen savaş bölgelerine resmi göreve bazen de tek başına seyahat etmiştir.

42 yıllık seyahatinde, pek çok yeri ziyaret etmiştir ve gittiği yerin tarihini, surlar, camiler ve hamamlar gibi ilgi çekici yerlerini, yerel halkın geleneklerini, kıyafetlerini ve konuşma tarzlarını detaylı bir şekilde anlatmıştır. Ayrıca, günümüz seyahat yazarlarının da yaptığı gibi, bölgenin görülmesi gereken cazibe merkezlerinden de bahsetmiştir.

Ziyaret ettiği etkileyici yerlerin pek çoğu - camiler, anıtlar, saraylar, kaleler, kapalı çarşılar ve hamamlar - zamana yenik düşmemiş ve bugün hala ziyaret edilebilir durumdadır. Seyahatnamesi coğrafi bilgilerin yanı sıra tarih, etnografya, folklor, binalar, yollar, kültür ve dil açısından da oldukça önemlidir. Evliya Çelebi’nin günümüzde var olmayan birçok köy, kasaba, cami ve türbeyi betimlemesi, birincil kaynak olarak da büyük değer taşımaktadır.

Çelebi ayrıca, çoğu kez gerçekle kurguyu karıştıran ve gerçekten ziyaret etmesi muhtemel olmayan yerleri tarif eden canlı bir hayal gücüne de sahiptir.

10 ciltlik Seyahatnamesinde şu bölgelere yaptığı seyahatlerden bahsetmektedir:

1. Konstantiniyye (İstanbul) ve çevresi (1630)
2. Anadolu, Kafkaslar, Girit, ve Azerbaycan (1640)
3. Suriye, Filistin, Ermenistan ve Rumeli (1648)
4. Doğu Anadolu, Irak ve İran (1655)
5. Rusya ve Balkanlar (1656)
6. Osmanlı-Avusturya Savaşı sırasında Macaristan (1663/64)
7. Avusturya, Kırım ve ikinci kez Kafkaslar (1664)
8. Yunanistan ve ikinci kez Kırım ve Rumeli (1667–1670)
9. Mekke'de Hac vazifesi (1671)
10. Mısır ve Sudan (1672)

İstanbul (Konstantiniyye)

Çelebi, saray baş kuyumcusunun oğlu olarak İstanbul'da doğmuştur. İslami bir okul olan Şeyhülislam Hamit Efendi Medresesi'nde ve daha sonra sarayda Osmanlı hükümeti ve ordusu için geleceğin üst düzey liderlerini yetiştiren ve Topkapı Sarayı bünyesinde bulunan ünlü Enderûn Mektebi'nde eğitim görmüştür. Muhteşem bir hatip ve Kuran hafızı olarak ünlenmiştir. Arapça, kaligrafi, müzik ve ezan okuma konularındaki becerileri ile bilinmektedir. IV. Murad, 25 yaşında eğitimini tamamladıktan sonra Ramazan ayında Ayasofya Ulu Camii'de (Ayasofya-i Kebîr Câmi-i Şerîfi) mukabele sırasında Çelebi'nin Kur'an-ı Kerim okuduğunu duymuş ve ona Topkapı Sarayı'nda görev teklif etmiştir.

Evliya Çelebi'nin çok büyük bir seyahat tutkusu vardı. Yeni yerler görmek, yeni insanlarla tanışmak isterdi. Bir seyahat çağrısından ilham alarak, IV. Murad'ın hizmetinde seyahat etmesine olanak sağlayan her türlü işe ve göreve talip oldu.

Memleket sevgisini şöyle anlatmaktadır:

“Allah, büyük başkent Konstantiniyye'yi gökteki ve yerdeki tüm kötülüklerden korusun ve dünyanın sonuna kadar yaşatsın.”

Çelebi, 15. yüzyılda inşa edilen ve yaklaşık 400 yıldır Osmanlı sarayına ev sahipliği yapan, Osmanlı Sarayına ev sahipliği yapan Topkapı Sarayı'nda hiç şüphesiz kendini evinde gibi hissetmekteydi. Bugün ziyaretçiler sarayın zenginliklerine hayran kalabilir, harem hayatını hayal edebilir ve sürekli Kuran okunan Kutsal Emanetler Odası'nı ziyaret edebilirler.

Çelebi ayrıca İstanbul'un en kutsal mekanlarından biri olan Eyüp Camii'ne yaptığı ziyareti de anlatmaktadır. Burası aynı zamanda Hz.Muhammed (sav)'in sahabesi ve sancağı Eyüp Sultan'ın yani Ebu Eyyub el-Ensari'nin türbesinin bulunduğu yerdir.

Çelebi, Osmanlı İmparatorluğu'nun geleneklerini anlatırken bir yazar olarak öne çıkmaktadır ve gittiği hemen her yerde bulunan hamamlardan bahsetmektedir. Osmanlı Hamamı veya Türk Hamamı geleneğini yeniden yaşamak için, kadınlara ve erkeklere ayrı bölümleri bulunan, tamamen restore edilmiş 16. yüzyıl Hürrem Sultan Hamamları'nı ziyaret edin.

Bursa (Brussa)

İstanbul'dan ayrıldıktan sonra Evliya Çelebi'nin ilk seyahati Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk başkenti ve o zamanlar Brussa olarak anılan Bursa'ya olmuştur. Seyahatnamesinde Bursa'daki Ramazan geleneklerinden ve yeni ayı görmek için şehrin yüksek bir tepesine kurulan gözetleme yerinden bahsetmektedir. Bu tepeyi "fil hortumu gibi şehre doğru uzanmış bir yalçın kayadır ki, insan aşağı bakmaya cesaret edemez" diye tasvir eder. Seyahatnamesinde şu şekilde bahsetmektedir:

"Ramazan gecesinde ay görülüyor mu, görülmüyor mu diye buradan baktıklarından bu menzile Bakacak demişlerdir. Eğer yeni ay görülürse, Bakacak’tan ateşler yakarak şehre işaret verirlermiş. Bu işaretle kuleden toplar atılır, halk oruca başlarmış."

Bursa, o zamanki adı ile Brússa, Osmanlı mirası, kaplıcaları, geleneksel Türk hamamları ve ünlü kayak merkezi Uludağ ile helal bilinçli severler arasında hala popüler bir destinasyondur.

Çelebi, Bursa'nın yukarısındaki dağlardan buzun nasıl kesildiğini şöyle anlatmaktadır:

"Kristal kadar şeffaf ve elmas kadar parlak, yaz aylarında Konstantiniyye ve Brússa sakinleri tarafından şerbetlerini soğutmak için kullanılıyor."

Bursa'da helal özellikli kaplıca otelinde veya Uludağ'da helal özellikli bir kayak otelinde kalın ve Çelebi'nin detaylı bir şekilde tasvir ettiği Osmanlı eserlerini ziyaret edin. Bursa, Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk başkentidir. Kapalı bir ipek çarşısı olan Koza Han'da dolaşın ya da İslam dünyasının en önemli camilerinden biri olan Ulu Camii'de namaz kılın. Sultan I. Mehmet tarafından 1412 yılında yaptırılan iç dekorasyonunda kullanılan çinileriyle ünlü Yeşil Camii'yi de ziyaret etmeyi unutmayın. Osmanlı sultanlarından bazılarının türbeleri Bursa'da bulunmaktadır: Osman Gazi, Orhan Gazi, Yıldırım Bayezid, Mehmet Çelebi, I. Murat ve II. Murat.

Çelebi, Osmanlı İmparatorluğu ve yakın komşularını gezmiştir ve ziyaret ettiği yerleri ve seyahatlerinde karşılaştığı yöre halkı hakkında yazmıştır. Belgrad'dan Viyana'ya, Bağdat'tan, Kahire'ye ve Azerbaycan'a seyahat etmiştir.

Evliya Çelebi'den seyahat ilhamı alabileceğiniz diğer destinasyonlar şöyle:

Bosna Hersek - Mostar & Saraybosna

Evliya Çelebi, o zamanlar Osmanlı İmparatorluğu'nun bir parçası olan Bosna Hersek'i detaylı bir şekilde yazmıştır. Savaş sırasında yıkıldıktan sonra yeniden inşa edilen ve şu anda UNESCO dünya mirası listesinde yer alan Mostar'ın ünlü köprüsünü şu şekilde tasvir etmiştir:

"Şunu bilesiniz ki, bu hakîr Evliya, bu ana gelinceye kadar on altı padişahlık yer gezdim, böyle büyük bir köprü görmedim. Bir kayadan bir kayaya gökkuşağı gibi atılmış uzunluğu tam yüz germe adımdır."

Günümüzde helal bilinçli seyahat severler hala Evliya Çelebi'nin zamanındaki gibi görünen ünlü Başçarşı ile Saraybosna'da veya Mostar'da Çelebi'nin anlattığı turistik yerleri gezmek için Saraybosna'da veya Mostar'da helal özellikli bir otel seçebilirler.

Azerbaycan - Bakü

Eski şehir, Kız Kalesi (Qız Qalası) ve 15. yüzyıl Şirvanşahlar Sarayı da dahil olmak üzere Çelebi'nin tasvir ettiği tarihi yerleri görmek için Bakü'de helal özellikli bir otel seçin.

Yunanistan - Atina

Çelebi, Atina'daki eskiden kilise olarak kullanılan İç Kale Camii'den (Partenon) son derece etkilenmiştir ve "Dünyadaki bütün camileri gördük, ancak bunun benzerini görmedik" demiştir. Hiç şüphesiz, bugün hala etkisini kaybetmediğini görse çok memnun olurdu. Kendiniz ziyaret etmek için Atina'da helal özellikli bir otel seçin.

Evliya Çelebi, kırk yılı aşkın aktif seyahat döneminin sonuna doğru, Osmanlı İmparatorluğu'nun neredeyse tüm idari bölgelerini yani kazalarını görmüştür. “Seyahat, ticaret ve ziyaret” özdeyişinin rehberliğinde, türbe ve hac ziyaretlerini de gerçekleştirmiştir. Yalnızca Anadolu'da 200'den fazla kutsal yeri ziyaret etmiştir. Son olarak 1672'de Mekke'ye hac vazifesini yapmaya gitmiştir. Kesin ölüm tarihi belirsiz olmakla birlikte, 1683'teki başarısız 2. Viyana kuşatmasına ilişkin kayıtları, bu tarihten sonra vefat ettiğinin kanıtıdır ve Mısır'dan dönüş yolunda vefat ettiğine inanılmaktadır.

Nereyi ziyaret etmeyi seçerseniz seçin, HalalBooking.com'da kendi seyahat anılarınızı oluşturmanıza izin verecek helal özellikli bir otel, villa veya daire bulacağınızdan emin olabilirsiniz, belki kendi seyahat anılarınızı yazmaya bile karar verebilirsiniz.