İlham Veren Müslüman Seyyahlar: İbn Fadlan

Allah bize, nerede olursa olsun ilmi aramamızı emretmiştir ve geçmişin ilham verici seyyahlarının bilgeliklerinden feyz almak bunu gerçekleştirebilmemiz için adeta bir nimettir. Bugün, 10. yüzyılın Müslüman Seyyahlarından İbn Fadlan'ın ilmini sizinle paylaşmak istiyoruz. Bir Arap misyoner olarak, Bağdat'tan Orta Asya'ya ve daha pek çok yere gitmiş ve burada kabileleri ve geleneklerini belge altına almıştır. Tarihçileri büyüleyen ve tartışmalara yol açan eserleri, onu zamanın en büyük ortaçağ gezginlerinden biri yapan muhteşem sanat eserleri olarak kabul görmektedir. İbn Fadlan’ın hayatı ve seyahatlerinden ilham almak için okumaya devam edin.

İbn Fadlan Hakkında

Aḥmad ibn Faḍlān ibn al-ʿAbbās ibn Rāšid ibn Ḥammād, bir 879 yılında Bağdat’ta dünyaya gelmiştir. İbn Fadlan'ın kökeni, milliyeti ve hatta eğitimi dahil olmak üzere kişisel hayatı hakkında pek bir şey bilinmiyor. Çoğu tarihçi, İbn Fadlan'ın doğum yeri ve adı nedeniyle Arap kökenli olduğunu varsaymaktadır, ancak bu bile kesin değildir.

İbn Fadlan, 908'den 932'ye kadar hüküm süren Abbasi Halifesi Muktedir yönetiminde, İslam fıkhı konusunda bir "Fakih" olarak bilinmekteydi. 921 yılından itibaren işi Bağdat büyükelçiliğinin bir çalışanı olarak seyahat etmek olmuştu. Görev aldığı konulardan biri, ondan cami inşasına yardım etmesini ve İslam uygulamalarını öğretmesini isteyen Bulgar Kralına heyet sekreteri olarak çalışmak olmuştur. O zamanlar Müslüman dünyası gelişme sürecindeydi ve birçokları tarafından iyi biliniyordu. Müslümanların yönettiği bir ülkeden geçen herkes, zanaatkarlardan, insanların hal ve tavırlarından, binalardan ve hatta stil olarak 'İslami' kabul edilen kitap ve tekstil ürünlerinden oranın farklı görünümünü ve atmosferini fark edebilirdi.

İlk görevi büyükelçi olarak, Volga Nehri kıyısında bulunan, ilk Müslüman hükümdarlardan Almış İltäbär'ın yönetimi altındaki Türk savaşçı kabilesi İdil Ön Bulgar Hanedanlığını ziyaret etmek olmuştur. Kabile, şimdilerde Rusya'nın Avrupa toprakları olan bölgede bulunmaktaydı. Önce, İslam'ı yeni benimseyen İdil Ön Bulgarlar'ına İslam'ın öğretilerini yaymak, İslam hukukunu ve fıkhı açıklamak amacıyla Bağdat'tan yola çıkmışlardır. Ancak, Bulgar Kralı, diğer yarı göçebe Türk kabilelerinden Hazarlarla savaşmak için elçiliğin de katılmasını talep etmiştir. Bu sırada İbn Fadlan, din danışmanı ve baş danışman rolünü üstlenmiştir.

İdil Ön Bulgar Hanlığı başkentine ulaşması yaklaşık bir yıl süren ve toplam 4000 kilometreyi aşan elçi, belgelerinde bahsettiği pek çok farklı bölgeden ve kervan yollarından geçmiştir.

Eserleri

İbn Fadlan yolculuğunu kayıt altına almıştır ve bugün eseri hala bir miras ve seyahatlerine bir övgü olarak durmaktadır. Yolculuğunu ve şahit olduklarını, Bağdat'a dönüşünde eserinde belgelemiştir. Antropoloji, İdil Ön Bulgar Hanedanına giden yolda tanıştığı halkın, ancak esas olarak Volga Vikinglerinin ritüellerinden, mutfağından, geleneğinden ve kültüründen oluşmaktadır. Eserinde İbn Fadlan çoğunlukla olgusal ve tarafsız açıklamalara yer vermektedir ancak bazı araştırmacılar, o dönemde İslam dünyasının zorunlu olarak çok yüksek hijyen ve temizlik standartlarına benimsemiş olması nedeniyle, özellikle hijyen konusunda bazı yerlerde abartıların olabileceğini iddia etmektedir. Seyahatnamesi, Eski Rusya'nın en eski anlatılarından biri olduğu için oldukça ünlüdür ve birçok tarihçiye ve hatta romanlara ve filmlere ilham vermiştir. Biz de bu sebeple sizlere, bahsettiği bazı yerler hakkında biraz ilham ve bilgi sağlamayı umuyoruz.

İbn Fadlan zamanında Vikingler, seyahatnamede de görüldüğü üzere 'Rus' olarak anılmaktaydı. Daha sonra da modern 'Rus' kelimesini oluşturmaya devam etmiştir. Seyahatnamesinden en çok akılda kalan kısımlar, İdil Ön Bulgarlarının Vareglerle olan ticaretleri ile alakalıdır. İbn Fadlan, bölgeye yerleşen sarı saçlı ve mavi gözlü ırka özel bir ilgi göstermiştir ve onları büyülenerek incelemiştir. Görgü tanıklarının anlattıklarında bu belirtilmiştir. Yüksek eğitimli İbn Fadlan, Arapların belki de dünyanın en gelişmiş medeniyeti olduğu bir zamanda yetişmiştir. Vareglerin yaşam şekli onu bazen büyülerken bazen de oldukça rahatsız etmiştir. En dikkat çekici örneklerden biri, bir Viking şefinin cenazesi ile ilgilidir. Öldükten sonra şefin eşyaları üçe bölünmüştür: karısı ve kızları için, cesedin giydirilmesi için ve geri kalanı 10 günlük cenaze törenine bol miktarda alkol sağlanması için. Cenaze töreninde, ölen kişi bir kayığa konuluyor ve ölen kişinin kadın kölelerinden biri onun için kurban ediliyordu. Kayık daha sonra ateşe veriliyor ve nehre gönderiliyordu. Kabile, kayığı denize indirdikten sonra, ateş güçlenirse, ölen kişinin Cennete gideceğine inanıyordu. Kitapta Vikinglerle ilgili diğer bilgilerin yanı sıra, bölge halkının 'Yecüc ve Mecüc' olarak gördüğü ancak İbn Fadlan'ın efsane olabileceğini düşünerek şüpheci bir yaklaşımla aktardığı bazı olaylardan da bahsedilmektedir.

Kitabın son kısmı kaybolmuştur ancak o kısmın Bağdat'a ve yaşamına dönüş yolculuğunu belgelediği varsayılmaktadır. Tamamı olmasa bile kitabın bazı kısımları 'İbn Fadlan ve Karanlıklar Ülkesi' kitabı gibi İngilizce'ye çevrilmiştir. Kitap, bugün Orta Asya ve Doğu Avrupa hakkında paha biçilmez bir bilgi kaynağı olarak hizmet vermektedir.

İbn Fadlan'ın Ziyaret Ettiği Yerler

İbn Fadlan'ın izlerini takip ederek, helal tatil için uygun olduğunu hiç düşünmediğiniz ancak sizi şaşırtacak yerleri görebilirsiniz. Bugün pek çok yer helal tatil konusunda en ideal yerler olmasa da, yine de onun seyahatlerinden ilham alabilir ve farklı kültürleri keşfedebiliriz.

Özbekistan

İbn Fadlan, Bağdat'tan Özbekistan’da bulunan Buhara antik kentine giden kervan yollarını kullanmıştır. Buhara, Doğu ile Batı arasındaki ticaret için İpek Yolu üzerinde önemli bir duraktı. Bir zamanlar "İslam dünyasının ilim merkezi" olarak bilinen şehir, 2.500 yıllık geçmişiyle ziyaretçilerine çok şey vaad etmektedir. Mavi çinili camiler, ipek yolu pazarları ve geçmişi 9. yüzyıla kadar uzanan antik kervansaraylar bugün hala herkesin görmesi ve ilham alması için varlığını koruyor. Buhara'nın kültür ve medeniyetinin bir araya gelmesiyle oluşan kutsal atmosferi, onu bugün İslam tarihinin en ilgi çekici yerlerinden biri haline getirmektedir. Birçok cami ve medreseye ev sahipliği yapan tarihi merkezi aynı zamanda UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer almaktadır.

Yıl boyunca havanın ılık olduğu da göz önünde bulundurulunca burası mükemmel bir helal tatil destinasyonuna dönüşmektedir. İslam tarihi ve kültürüyle dolu Buhara, Özbekistan'ın görülmesi gereken muhteşem şehirlerinden sadece biridir.

İran

İbn Fadlan, Hazar Denizi'nden İdil Ön Bulgarları'na doğru kuzeye doğru devam etmek için yön değiştirdikleri, çok önemli bir nokta olan kuzeydoğu İran'a ulaşmıştır. İran, dünyadaki birçok Müslüman için dini ve manevi bir helal tatil destinasyonudur. Akdenizin sıcak yaz iklimi ve önemli dini noktaları ile İran birçok Müslümanın ziyaret etmek isteyeceği ülkelerden biridir. İran'ın kuzeyi, Hazar Denizi ve İbn Fadlan ve ekibinin yol aldığı güzel Elburz Dağları ile sınır komşusudur. İsfahan'ın görkemli sarayları, Şiraz'ın karmaşık bir şekilde inşa edilmiş mozaik benzeri camileri ve Tahran'ın modern başkenti ve antik tarihi ile İran'ın diğer şehirleri de görülmeye değer. İran'daki en popüler cazibe merkezleri, muhtemelen, mimarisi ile iç içe köklü tarihi ve kültürü ile camiler, kalıntılar ve çarşılardır.

Rusya

Rusya, İbn Fadlan'ın Hazarları ve İdil Ön Bulgarlarını tanıdığı yerdir. Yolculuğun son noktası, İbn Fadlan ve ekibinin İdil Ön Bulgarlarına İslam'ın ilkelerini, doğru kuralları ve fıkıhı öğrettiği yerdir. Rusya, özellikle Orta Rusya, eski Rusya ve Rus tarihi hakkında bilgi edinmek için dünyanın her yerinden turistler için oldukça popülerdir. İklim ülke genelinde farklılık göstermektedir, ancak ortalama olarak bölgenin yazlarının sıcak ancak kışlarının çok soğuk geçtiği bilinmektedir. Merkez Rusya, ülkenin en kalabalık şehri, başkent Moskova'ya ev sahipliği yapmaktadır.

Rusya size pek de Müslüman dostu bir tatil yeri olarak görünmeyebilir, ancak birçok kültürün ve halkın bir arada yaşadığı başkentte Müslüman nüfusun da sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Ülkede helal yemek bulacağınız çok fazla restoran olmasa da, Moskova ve çevresinde giderek daha fazla sayıda restoran bulunabiliyor. Rusya, Avrupa'nın en büyük camilerinden biri olan Moskova Katedral Camii'ne ev sahipliği yapmaktadır.

İncelikli mimarisi ve süslü tasarımı ile bu cami kesinlikle görülmesi gereken yerler arasındadır. Rusya'da sokak isimleri gibi bazı küçük detaylarda İslam tarihine şahit olabilirsiniz. Bu detaylar, İslam'ın 1312'de resmi devlet dini olarak kabul edildiği Altın Orda Devleti döneminin bir mirasıdır.

İlham alın ve bir sonraki tatilinizde keşfedilmemiş, alışılmışın dışında bir yere seyahat edin. İbn Fadlan'ın izlerini takip edin ve tatilinize eşi benzeri olmayan bir renk katacak, tarih ve kültür açısından zengin ülkeleri ziyaret edin.